Bất ổn Thái Lan: Vì sao và như thế nào?

Jonathan Head

BBC News, Bangkok

Cập nhật: 12:52 GMT - thứ ba, 26 tháng 11, 2013

Cảnh sát đã gia tăng sự hiện diện trước làn sóng biểu tình mới

Trong vài tuần qua, một giai đoạn tương đối bình lặng trong chính trường Thái Lan đã tan vỡ.

Hàng chục ngàn người biểu tình đã xuống đường ở Bangkok giống như những phong trào phản kháng trước đây vốn đã dẫn tới một cuộc đảo chính của phe quân đội, chiếm giữ sân bay quốc tế của phe áo đỏ, hai thủ tướng phải từ chức theo lệnh của tòa án cũng như chiến dịch của quân đội ở Bangkok khiến hơn 90 người chết hồi năm 2010.

Những năm bất ổn xoay quanh vị cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra làm cho Thái Lan sốc và kiệt sức vào năm 2010.

Trong ba năm qua không ai muốn có thêm đối đầu.

Những cố gắng của phe hoàng gia cứng rắn nhằm khơi dậy biểu tình chống chính quyền của em gái ông Thaksin, Thủ tướng Yingluck Shinawatra, đã không mang lại kết quả.

Tất cả đã thay đổi trong tháng trước khi đảng Pheu Thai của ông Thaksin bỗng nhiên mở rộng một đề nghị ân xá, vốn ban đầu chỉ ảnh hưởng tới những thường dân tham gia biểu tình trong quá khứ, thành việc xóa bỏ tất cả những vụ kết tội liên quan tới những xung đột chính trị kể từ năm 2004 tới nay.

Dự luật có vẻ xóa bỏ không chỉ bản án lạm quyền đối với ông Thaksin hồi năm 2008 mà còn gỡ trách nhiệm cho những người ra lệnh xả súng vào những người ủng hộ ông vào năm 2010.

Ủy ban chống tham nhũng của Thái Lan cũng ước tính khoảng hơn 25.000 vụ tham nhũng có thể bị ảnh hưởng bởi đề nghị ân xá.

Chỉ có vài trăm vụ bị xử theo luật khi quân hà khắc là không thuộc diện được ân xá.

Điều quan trọng là dự luật có vẻ mở đường cho ông Thaksin trở về sau hơn năm năm sống lưu vong.

Khí thế

Những cuộc biểu tình lần này rất rộng khắp và đầy khí thế.

Ông Thaksin vẫn được dân quê Thái Lan ưa chuộng

Tham gia xuống đường có các học giả, thẩm phán, bác sỹ, y tá, sinh viên, nhân viên văn phòng cũng như các đối thủ truyền thống của ông Thaksin từ Đảng Dân chủ đối lập và từ các nhóm áo vàng đã khiến ông và các đồng minh mất quyền trong giai đoạn 2006-2008.

Ngay cả một số người trong phong trào áo đỏ từng xuống đường ủng hộ ông Thaksin nay cũng biểu tình phản đối đạo luật.

"Đây không chỉ là chính trị đảng phái mà là sự chống lại đạo luật đã khiến cả nước cùng phản đối" - đó là nhận định của cựu bộ trưởng tài chính Korn Chatikavaij, người từ chức phó chủ tịch Đảng Dân chủ để có thể tổ chức biểu tình.

Bỗng dưng những người của Đảng Dân chủ, vốn đã không thể đánh bại đảng Pheu Thai trong bầu cử hay ở quốc hội, thấy mình ở tuyến đầu của một phong trào phản kháng đang lan rộng nhằm hạ gục chính quyền.

Làm sao một đảng chiếm đa số trong quốc hội và đã rất tự tin đi theo nghị trình mị dân của họ từ khi lên cầm quyền lại có thể mắc sai lầm đến thế.

Điều rõ ràng là ông Thaksin đã can thiệp vào dự luật.

Trong suốt nhiệm kỳ thủ tướng, bà Yingluck luôn bị cáo buộc rằng bà chỉ là con rối và rằng tất cả các quyết định quan trọng đều do ông anh đưa ra.

Bà Yingluck luôn bị cáo buộc bị anh trai giật dây

Những cáo buộc đó không phải khi nào cũng đúng và cách cầm quyền mang tính hòa giải của bà khiến ngay cả các đối thủ cũng khen ngợi.

Nhưng về dự luật ân xá, vấn đề cá nhân và hóc búa nhất mà bà từng phải giải quyết, bà thủ tướng thậm chí cũng không giả vờ ra quyết định.

Bà đã không có mặt tại hạ viện khi dự luật được thông qua và nói rằng đảng của bà chứ không phải bà muốn có dự luật này.

Trong khi đó ông Thaksin, hiện đang sống lưu vong, đã trả lời phỏng vấn và cả quyết rằng việc ân xá diện rộng như vậy là cách tốt nhất để tiến bước vì đạo luật sẽ cho đất nước cơ hội bắt đầu lại từ đầu và xóa mọi xung đột xảy ra từ khi ông còn tại nhiệm.

Vấn đề cũ

Trên thực tế nó đã có hiệu quả ngược lại. Sự phân cực rõ rệt trong xã hội Thái lại một lần nữa được phơi bày.

Và thành phần rộng khắp của đợt chống đối dự luật ân xá, cho dù chủ yếu chỉ ở Bangkok, có nhiều điểm giống như các cuộc biểu tình hồi đầu năm 2006, vốn đã khiến Thủ tướng Thaksin lúc bấy giờ phải kêu gọi bầu cử sớm và cuối cùng bị đảo chính hồi tháng Chín.

Khi đó ông đã tính toán sai lầm phản ứng của công chúng đối với vụ bán tập đoàn Shin Corp mà gia đình ông được lợi lớn.

Dường như lại một lần nữa ông đi quá đà.

Nhưng lần này tình hình cũng có những khác biệt quan trọng.

Đảng Pheu Thai đang cố gắng xây dựng quan hệ tốt với giới lãnh đạo cao cấp thân hoàng gia trong quân đội.

Người biểu tình chống chính phủ ở Thái Lan hôm 25/11/2013

Ngay cả vị tư lệnh quân đội đôi khi bạo miệng, Tướng Prayuth Chan-ocha, đã khá yên lặng về vụ ân xá và các cuộc biểu tình.

Một cuộc đảo chính khác có vẻ khó xảy ra.

Và cả phong trào áo vàng cứng rắn, thành tố quan trọng của bất kỳ phong trào xuống đường nào nhằm gây sức ép lên chính phủ, cũng không còn mạnh như xưa.

Như thế Đảng Dân chủ, vốn đang tăng thanh thế trong mấy tuần qua, lại phải vật lộn với vấn đề cũ: làm sao đánh bại ông Thaksin, cho dù ông ở trong hay ở ngoài Thái Lan, trong bầu cử.

Đây là vấn đề mà đảng lâu đời nhất ở Thái Lan vẫn chưa có giải pháp.

Đây là bản trích dịch bài báo của tác giả Jonathan Head, đăng lần đầu trên BBC News Online hôm 7/11. Dự luật ân xá sau đó bị Thượng viện Thái Lan bác bỏ, nhưng vẫn châm ngòi cho các cuộc biểu tình đang diễn ra.