NGƯỜI TÌNH TRONG TÌNH KHÚC:

NGƯỜI TÌNH TRONG TÌNH KHÚC:

   

Người tình trong “Nửa hồn thương đau” của nhạc sĩ Phạm Đình Chương
Tôi là sống để yêu thương và viết. Trong loạt bài Người tình trong tình khúc do tôi sưu tập và viết lại không với ý nghĩa là một công việc “thóc mách”, mà viết với tâm cảm chia sẻ để chúng ta cùng chiêm nghiệm và chiêm ngưỡng những cuộc tình đẹp, mãi đẹp… dù phải chia lìa, hay vẫn có nhau bên đời này”  Người tình trong ca khúc “Nửa hồn thương đau” của Phạm Đình Chương (*) chính là tài tử kiêm ca sĩ Khánh Ngọc của thập niên 1950 tại Saigon.
Bà Khánh Ngọc đã dứt áo ra đi khiến ông Phạm Đình Chương vô cùng đau khổ,
nhưng ông vẫn yêu bà tha thiết cho đến khi ông qua đời vào năm 1991 tại Hoa Kỳ.

Phạm Đình Chương là ai?

Nhạc sĩ Phạm Đình Chương sinh năm 1929 tại Bạch Mai, Hà Nội. Khi soạn nhạc ông lấy tên thật là Phạm Đình Chương. Đi hát có tên là Hoài Bắc. Quê nội ở Hà Nội, còn quê ngoại ở Sơn Tây. Ông xuất thân trong một gia đình mang truyền thống âm nhạc, thân phụ là Phạm Đình Phụng. Người vợ đầu của cha ông sinh được 2 người con trai tên Phạm Đình Sỹ và Phạm Đình Viêm. Phạm Đình Sỹ lập gia đình với nữ kịch sĩ Kiều Hạnh và có con gái là ca sĩ Mai Hương. Còn Phạm Đình Viêm tức ca sĩ Hoài Trung, trong ban hợp ca Thăng Long như đã nói. Người vợ sau, tức mẹ ruột Phạm Đình Chương, sinh 3 người gồm trưởng nữ là Phạm Thị Quang Thái, tức ca sĩ Thái Hằng, vợ nhạc sĩ Phạm Duy. Con trai thứ là nhạc sĩ Phạm Đình Chương, và cô con gái út là Phạm Thị Băng Thanh, tức nữ ca sĩ Thái Thanh.Khánh Ngọc là ai? Khánh Ngọc là một ca sĩ thành danh trong làng nhạc từ những năm giữa thập niên 1950 đến đầu thập niên 1960. Cô còn là một diễn viên điện ảnh nổi tiếng trước cả Kim Cương, Thẩm Thúy Hằng, Trang Thiên Kim, Kiều Chinh… Khán giả ngày hôm nay có thể không biết đến cô, nhưng trong ký ức những khán giả miền Nam trước năm 1975…và nhất là những khán giả tuổi U60-70 thì Khánh Ngọc là một trong những ngôi sao thuộc thế hệ đầu tiên sáng chói trong làng điện ảnh Sài Gòn. Từ nhỏ, lúc còn đi học, cô rất thích ca nhạc, nên năm 12 tuổi đã theo học nhạc với nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và Minh Trang, lúc đó cặp nghệ sĩ này giữ phần ca nhạc ở Đài Phát thanh Pháp Á và Quốc gia. Cuộc đời nghệ thuật của cô bắt đầu từ đó. Bản nhạc đầu tiên cô trình diễn là bản “Tiếng hát lênh đênh” của Từ Pháp, hát ở rạp Nam Việt, Saigon. Lúc đó trước khi trình chiếu phim luôn có những chương trình phụ diễn tân nhạc và ca sĩ Khánh Ngọc đã hát hằng tuần ở các rạp Nam Việt, Nam Quang, Văn Cầm, Đại Nam và đi lưu diễn nhiều nơi khác. Đến năm 13, 14 tuổi, ca sĩ Khánh Ngọc hát ở các đài phát thanh và hát trong các chương trình đại nhạc hội ở Saigon, các tỉnh, Đà Lạt, và ra miền Trung, Sau đó ca sĩ Khánh Ngọc gia nhập ban Gió Nam trong đó có Thái Thanh, Thái Hằng, Hoài Trung và Hoài Bắc, rồi ra Bắc thì có Trần Văn Trạch, nhạc sĩ Võ Đức Thu và ban ca nhạc nhảy múa là Lưu Hồng, Lưu Bình. Vào năm 1955 có phái đoàn ngoại quốc đến Saigon để tìm các diễn viên cho phim “ASMN”. Đạo diễn phim này là người Phi Luật Tân cũng chọn nhiều diễn viên, nhưng qua một chương trình nhạc cảnh “Được mùa” do ban hợp ca Thăng Long trình diễn tại rạp Việt Long, đạo diễn Phi Luật Tân “chấm” cùng lúc là minh tinh của ba bộ phim đều thành công, Khánh Ngọc cũng được khán giả mến mộ nhiều nên cô đã ca hát mỗi tối ở các vũ trường lớn của Saigon, Chợ Lớn lúc bấy giờ. Khánh Ngọc là một vì sao sáng chói nhất của vòm trời ca nhạc điện ảnh Việt Nam.(1) Khánh Ngọc lúc ấy đang là vợ của nhạc sĩ Phạm Đình Chương, là một ca sĩ được nhiều người biết với tên gọi “ngọn núi lửa”, bởi cô có bộ ngực hấp dẫn và thường quyến rũ khán giả say đắm mỗi khi cô lên hát.Thời gian này, nhạc sĩ Phạm Đình Chương đã nghe phong thanh Khánh Ngọc ngoại tình. Nhưng vì tình yêu, nên ông vẫn tin tưởng vợ và bỏ ngoài tai tất cả những nguồn tin “lá cải” ấy, cho đến khi biết được sự thật không thể phủ nhận được. Vào những năm của thập kỷ 1960, báo chí Sài Gòn xôn xao vụ ly dị của vợ chồng ca nhạc sĩ Phạm Đình Chương – Khánh Ngọc.Ông đau đớn đến không còn muốn sống vì ông rất yêu vợ, nhưng bấy giờ dư luận xã hội đều lên án việc ngoại tình của vợ nên đành phải gửi đơn xin ly dị, và trong một đêm khổ hận tuyệt cùng – bài thơ “Nửa hồn thương đau” được ông phổ thành một bài hát gắn kết với cuộc hận tình suốt một đời của ông. Bà Khánh Ngọc giờ ra sao? Sau khi ly hôn và giao đứa con trai khoảng 4 tuổi lại cho nhạc sĩ Phạm Đình Chương nuôi, năm 1961, bà Khánh Ngọc qua Mỹ học về điện ảnh. Trong một cuộc phỏng vấn được đưa lên YouTube do bà Tuyết Mai thực hiện tại Florida vào năm 2007 (2), người viết thấy bà Khánh Ngọc còn đẹp, nhất là nhìn hấp dẫn lắm, ánh mắt rất đa tình, ác liệt, miệng rộng, hơi móm nhưng duyên dáng. Bà nhắc lại những giai đoạn ca hát như ở trên. Có lẽ bà Tuyết Mai nóng ruột tò mò muốn hỏi về những chuyện riêng của “ngày xưa”, nhưng ý tứ không dám sỗ sàng. Riêng bà Khánh Ngọc lúc nào cũng cười, khi nhắc đến ban hợp ca Thăng Long, thái độ bà rất thản nhiên, bà cho biết, khi qua Mỹ, bà gặp một du học sinh và hai người hiểu nhau rồi kết hôn. Hiện bà có 3 người con và đang sống hạnh phúc tại Losan. Bà vẫn thường xuyên đi đây đó ca hát trong những hội đoàn cộng đồng bè bạn và ao ước được về sống tại Việt Nam trong những ngày cuối đời. khánh Ngọc xưa và nay. Người viết chưa thấy tài liệu nào nói ông Phạm Đình Chương có  gặp lại bà Khánh Ngọc lần nào không. Nhưng trong bài Tưởng mộ Phạm Đình Chương của Mai Thảo, và trong bài tưởng mộ Mai Thảo của bà Lê Thị Huệ có nhắc đến bà Ý Liên, người vợ sau của nhạc sĩ Phạm Đình Chương và vẽ lại hình ảnh bà như sau: “Hai lần tôi gặp Liên trong hai đêm tối. Một lần ở nhà Phạm Đình Chương ở ngôi nhà vùng Norwalk, khi tôi ngó thấy Ý Liên lần đầu tiên, tôi nói với Mai Thảo và Phạm Đình Chương, Liên là Liên tiểu thuyết. Liên im ắng nhìn tôi và ngồi yên trong vị trí tôi đặt định cho Liên. Đêm nay tôi gặp lại Liên, hai ông kia không còn. Nhưng một người đàn ông khác, ông Đặng Trần Thức quay lại mời Liên ngâm một bài thơ. Đêm sâu và giọng Liên nhung êm: “Trời cuối thu rồi em ở đâu. Nằm trong mồ lạnh chắc em sầu” Tình yêu Liên rút lòng ra rũ rượi như bóng ma da đêm. Đâu đó thấy hai chiếc bóng Phạm Đình Chương và Mai Thảo in trên tường nhà Trần Diệu Hằng đêm nay!…” (3) Chúng ta hãy nghe lại bài hát này với giọng ca Thái Thanh, để khắc khoải, buồn cho một cuộc tình không trọn vẹn, như của tôi, như của bạn, như của những người chung quanh chúng ta… . thụyvi Hầm Nắng, Michigan 10-6-2011) (*) 

Bài hát “Nửa hồn thương đau“ có lời không phải phổ từ thơ của Thanh Tâm Tuyền (như nhiều người lầm tưởng), mà chính do Phạm Đình Chương viết (lời, nhạc và tựa) xong vào năm 1970, được dùng làm nhạc đệm cho phim “Chân trời tím“ (truyện của Văn Quang do Liên Ảnh Công ty của Quốc Phong làm giám đốc). Trong bản “Nửa hồn thương đau”, Phạm Đình Chương chỉ mượn duy nhất 2 câu chót trong bài thơ “Lệ đá” của Thanh Tâm Tuyền mà Cung Tiến từng phổ nhạc mà thôi. (Chi tiết này do chính PĐC kể trong một bài viết của DTL mà nhiều bài viết trước đó cứ lẩn lộn viết không chính xác. Xin phép tác giả được trích lại để bổ túc cách khả tín cho tư liệu).

Cảm ơn, và xin phép được trích:

(1) Trang VNNSG (Nguyễn Việt)

(2) Clip YouTube của phóng viên Tuyết Mai (Washington DC) (3) Trang Gió

Chuyện tình của nhạc sĩ Phạm Đình Chương

(Người nổi tiếng) - Nhạc sĩ Phạm Đình Chương là một trong những người góp phần làm phong phú cho nền âm nhạc Việt Nam, dù rằng những nhạc phẩm của ông không nhiều nhưng trong số đó đó đã không ít bài hát đi vào lòng người, trở thành bất tử với thời gian.Có thời, ông được giới báo chí mệnh danh là ông hoàng trong lĩnh vực phổ thơ thành nhạc. Ông đã khuất bóng hơn hai chục năm nay nhưng những tác phẩm ông để lại cho đời như:

“Nửa hồn thương đau”, “Tiếng dân chài”, “Đôi mắt người Sơn Tây”, “Đêm cuối cùng”, “Người đi qua đời tôi”… vẫn được các ca sĩ thời hiện đại hát vang lên trong khắp các sân khấu trong Nam, ngoài Bắc và cả hải ngoại với danh tiếng là dòng nhạc sang trọng, được nhiều người yêu thích.

Thế nhưng ít ai biết rằng nhạc phẩm “Nửa hồn thương đau” lại được người nhạc sĩ tài hoa này phổ thơ của Thanh Tâm Tuyền trong một đêm mưa gió tuyệt vọng nhất của cuộc đời, sau cuộc tình lớn nhất trong đời ông nhưng lại tan vỡ trong tai tiếng lúc bây giờ.

Gia đình tài tử và cuộc tình lớn của cuộc đời Phạm Đình Chương
Từ trước cho đến nay có thể nói hiếm có gia đình nào như gia đình nhạc sĩ Phạm Đình Chương, bởi vì đây là gia đình đã sản sinh ra những tên tuổi có tiếng tăm và trở thành một phần quan trọng trong đời sống của âm nhạc Việt Nam một thời.

Trong đó có thể nói tươi sáng nhất của ban nhạc gia đình này, phải kể đến Phạm Đình Chương (1929 – 1991), mà khi đi hát ông còn có nghệ danh khác là Hoài Bắc.

Cần phải nhắc một chút về đại gia đình tài tử của Phạm Đình Chương mới thấy rằng cái sự ảnh hưởng của gia đình này đến đời sống âm nhạc một thời là không nhỏ. Cụ thể thân phụ của Phạm Đình Chương, là ông Phạm Đình Phụng (một người có biệt tài chơi đàn Tranh) là người có hai đời vợ.

Người vợ đầu của ông Phụng có hai người con: Phạm Đình Sỹ (là chồng của nữ kịch sĩ Kiều Hạnh, là cha ruột của ca sĩ Mai Hương) và Pham Đình Viêm (tức ca sĩ Hoài Trung).

Còn người vợ hai (một người đàn bà có tài chơi đàn Bầu) lại là mẹ ruột của những tên tuổi lớn một thời như: Phạm Thị Quang Thái (ca sĩ Thái Hằng – vợ của nhạc sĩ Phạm Duy), Phạm Đình Chương và Phạm Thị Băng Thanh (ca sĩ Thái Thanh).

Riêng về nhạc sĩ Phạm Đình Chương, vì có truyền thống gia đình nên ông được học nhạc lý từ rất sớm. Ngoài cha, ông còn may mắn được nhiều người khác chỉ dạy. Tuy nhiên một thực tế là tài hoa của nhạc sĩ này được biết đến đều nhờ vào khả năng tự học, tự rèn luyện của ông là chính.

Giai đoạn sau năm 1945, khi  giai đoạn kháng chiến chống Pháp đang sục sôi thì các anh em của Phạm Đình Chương cũng lên đường nhập ngũ theo tiếng gọi yêu nước, lúc bấy giờ anh em của gia đình ông vào ban văn nghệ Quân đội của quân khu IV và quân khu III.

Trong giai đoạn mang lời ca tiếng hát để phục vụ cho cuộc trường kỳ kháng chiến của dân tộc ấy, ban hợp ca Thăng Long gồm những thành viên trong gia đình Phạm Đình Chương đã ra đời.

Lúc bấy giờ ngoài việc ngày đêm lặn lội khắp các đồng bằng, rừng núi đi theo cuộc kháng chiến chống Pháp thì riêng bản thân Phạm Đình Chương bắt đầu tập tành sáng tác.

Những tác phẩm đầu tay của ông cũng như trong giai đoạn này đều được biết đến là các nhạc phẩm tiền chiến mang không khí hào hùng, mạnh mẽ, theo nhiều tài liệu để lại thì nhạc phẩm đầu tay của Phạm Đình Chương khi ông 18 tuổi được biết đến là: “Ra đi khi trời vừa sáng”, “Hò leo núi”, “Được mùa”….
Theo đó năm 1954, có tài liệu ghi là năm 1951, cả gia đình của Phạm Đình Chương chuyển vào Sài Gòn sinh sống. Tại “Hòn ngọc Viễn Đông” này, ban hợp ca Thăng Long được tái hợp với sự hiện diện của các tên tuổi đã thành danh như: Hoài Bắc, Hoài Trung, Thái Thanh, Thái Hằng, Phạm Duy, đôi khi còn có thêm sự góp mặt của nữ ca sĩ kiêm diễn viên Khánh Ngọc – sau này là người vợ, cũng là mối tình lớn nhất, sâu đậm nhất trong cuộc đời Phạm Đình Chương.

Thời ấy hễ phòng trà, rạp hát nào có sự hiện diện của ban hợp ca Thăng Long thì lập tức nóng sốt, vé bán sạch trong buổi sáng, thậm chí là trước đó vài ngày; nhiều tờ báo “lá cải” giai đoạn đó cứ in hình của ban nhạc anh em, đặc biệt là 3 giai nhân gồm Thái Thanh, Thái Hằng và Khánh Ngọc… ngay ở trang bìa thì cũng có thể kiếm ăn được kha khá.

Riêng Phạm Đình Chương trong giai đoạn này ông vẫn sáng tác đều đặn với những ca khúc mang âm hưởng nhớ quê hương miền Bắc như: “Anh đi chiến dịch”, “Khúc giao duyên”, “Xóm đêm”…. Ông còn được biết đến là thiên tài phổ thơ thành nhạc một cách hào hoa, tạo nên nhiểu nhạc phẩm để đời.

Được biết chính trong môi trường âm nhạc, cuộc sống đầy lời ca tiếng hát, một thời Phạm Đình Chương đã nên duyên vợ chồng với ca sĩ Khánh Ngọc – một ngôi sao sáng trên bầu trời âm nhạc và nền điện ảnh giai đoạn đó.

Với tài hoa của những tác phẩm danh tiếng và là ngôi sao sáng trong ban nhạc anh em, cuối cùng Phạm Đình Chương đã chiếm hữu được người đẹp có thân hình bốc lửa mà báo chí Sài Gòn một thời mệnh danh là “ngọn núi lửa”, với bộ ngực quyến rũ, giọng ca ma lực say mê lòng người và từng là mục tiêu săn đón của biết bao đại gia Sài Gòn thuở ấy.

Thế nhưng cũng chính vì sự tan vỡ trong cuộc hôn nhân lớn và đầy tai tiếng này mà Phạm Đình Chương đã để lại cho đời những bản tình ca lay động lòng người, trong đó có tác phẩm “Nửa hồn thương đau”.

Bi kịch gia đình và tình ca bất hủ “Nửa hồn thương đau”

Đó là giai đoạn những năm của thập niên 60 của thế kỷ trước. Bấy giờ vợ chồng Phạm Đình Chương – Khánh Ngọc nổi tiếng khắp miền Nam – Bắc, bỗng nhiên trở thành tâm điểm của dư luận và báo chí bởi một cuộc li hôn đầy tai tiếng, chấn động.

Và hơn ai hết nỗi đau đớn tột cùng này Phạm Đình Chương đã không ngờ đến. Đó là thời gian đầu ông nghe tin phong thanh rằng Khánh Ngọc đã có một người đàn ông khác.

Tuy nhiên vì tình yêu vợ của ông quá lớn, ông không tin rằng vợ mình đang có những chuyện tày trời như thế và hai vợ chồng đang có đứa con nhỏ hơn 4 tuổi nên Phạm Đình Chương đã bỏ ngoài tai những lời đồn đại vô căn cứ, hơn ai hết ông hiểu rằng cái đời “xướng ca vô loài” này đối diện với những tai tiêng của dư luận sẽ như thế nào.

Do đó ông đã có một thời gian im lặng mà sống, tránh tiếp xúc với những câu hỏi của dư luận, báo chí về việc này.

Thế nhưng cây kim trong bọc cũng có ngày lòi ra, một buổi tối định mệnh, theo yêu cầu của một người bạn thân, Phạm Đình Chương đã có mặt và bắt quả tang vợ mình đang cùng nhân tình “ăn chè” ở tận miệt Nhà Bè – vùng ven Sài Gòn.

Nỗi đau đớn nhân lên gấp bội, khi nhân tình của Khánh Ngọc không ai khác chính là một thành viên trong gia đình của ông, một mối quan hệ cay đắng và oan nghiệt.

Thời điểm ấy trời đất như sụp đổ dưới chân Phạm Đình Chương, nhờ có người bạn dìu, ông mới gắng gượng ra về với cõi lòng tan nát.

Ngay hôm sau và liên tiếp nhiều ngày cái “kỳ án ăn chè Nhà Bè” được báo chí lá cải Sài Gòn khai thác triệt để, với những hình ảnh nóng hổi cập nhật từng ngày, bởi vì những người trong cuộc này không ai khác đều là những người nổi tiếng lẫy lừng, là các thành viên trong một gia đình tài tử danh tiếng.

Trở về với đứa con thơ hơn 4 tuổi, Phạm Đình Chương đã khóc hết nước mắt cho một bi kịch gia đình. Sau đó ông gạt nước mắt, đâm đơn ra tòa xin li dị. Cuối cùng tòa phán quyết thuận tình cho ông li hôn và ông cũng được quyền nuôi đứa con chung của hai người.

Thế là sau đó, cuộc đời Phạm Đình Chương đã chuyển sang một lối rẽ khác, những nỗi buồn luôn thường trực. Ông không còn tâm trạng để cùng ban hợp ca Thăng Long phục vụ khán giả, ông tách biệt với thế giới bên ngoài.

Và đó cũng là bước ngoặt ông chuyển hướng sáng tác, đem những nỗi buồn của mình gửi gắm vào những bài tình ca đầy tâm trạng như: “Người đi qua đời tôi”, “Đêm cuối cùng”, “Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển”…

Có giai thoại kể rằng, trong một đêm mưa buồn, ông tình cờ đến giải khuây ở sân khấu Đại Nhạc Hội. Không ngờ tại đây ông gặp lại người xưa, tức ca sĩ Khánh Ngọc đang biểu diễn.

Kết thúc đêm diễn, trời đang mưa như trút nước giữa đường phối Sài Gòn, đêm lại buồn hiu hắt ông tiếp cận và ngỏ lời muốn đưa vợ cũ về nhà. Thế nhưng Khánh Ngọc từ chối. Ông lặng lẽ đi dưới trời mưa về nhà với ngổn ngang những tâm trạng buồn bã và ký ức miền hạnh phúc với người đàn bà trong cuộc đời đã vụt qua đời mình.

Có giai thoại kể rằng, trong đêm đó khi về đến nhà, Phạm Đình Chương buồn day dứt, ngay thời khắc ấy ông nghĩ đến quyết định quyên sinh. Thế nhưng giữa đêm mưa gió, nghe tiếng đứa con trai bé bỏng đang khóc thế là ông trở lại với thực tại, quên đi cái ý nghĩ rồ dại kia.

Cũng trong cái đêm đó, khi mà nỗi buồn bi kịch gia đình, hôn nhân tan vỡ khuấy động trong lòng Phạm Đình Chương thì những lời thơ của bài “Lệ đá xanh” của Thanh Tâm Tuyền lại vang lên trong lòng ông.

Những lời thơ như đánh động trúng tâm hồn đơn điệu, bi kịch của ông và trong đêm mưa gió bão bùng của lòng người, mượn một phần lời thơ của Thanh Tâm Tuyền, Phạm Đình Chương đã viết một mạch nên tình ca bất hủ “Nửa hồn thương đau”, thể hiện nỗi đau đớn lớn nhất trong cuộc đời ông.

Sau năm 1975, Phạm Đình Chương xuất ngoại, định cư tại Mỹ và mất tại đây. Trước đó vợ cũ của ông, nữ ca sĩ Khánh Ngọc cũng sang Mỹ và đã có một gia đình mới. Có nhiều lời kể, thi thoảng vô tình nghe nhạc phẩm “Nửa hồn thương đau” của chồng cũ vang lên ở xứ người, bà đã lấy tay quệt vội những giọt nước mắt.

Đời người đã qua, nỗi đau cũng đã trở thành miền quá vãng và những nhạc phẩm của Phạm Đình Chương để lại cho đời đến nay vẫn còn vang vọng.

Đến giờ khi nghe “Nửa hồn thương đau” vang lên với nỗi buồn khôn tả, ít tai biết rằng có một con người tài hoa Phạm Đình Chương đã gửi hết nỗi đau cuộc đời của mình vào bản tình ca đó.

"Nửa hồn thương đau" Phạm Đình Chương Nhắm mắt cho tôi tìm một thoáng hương xưa Cho tôi về đường cũ nên thơ Cho tôi gặp người xưa ước mơ Hay chỉ là giấc mơ thôi Nghe tình đang chết trong tôi Cho lòng tiếc nuối xót thương suốt đời. Nhắm mắt ôi sao nửa hồn bỗng thương đau Ôi sao ngàn trùng mãi xa nhau Hay ta còn hẹn nhau kiếp nào Em ở đâu? Anh ở đâu? Có chăng mưa sầu buồn đen mắt sâu. Nhắm mắt chỉ thấy một chân trời tím ngắt Chỉ thấy lòng nhớ nhung chất ngất Và tiếng hát và nước mắt. Đôi khi anh muốn tin Đôi khi anh muốn tin Ôi những người, ôi những người Khóc lẻ loi một mình.

• Thành Luân

--