Chế độ đạo tặc của Putin

Chế độ đạo tặc của Putin

Nguồn: Wojciech Rodak, “Kleptokracja Putina. Karen Dawisha demaskuje gang prezydenta Rosji”, Polska Times, 23/02/2015.

Biên dịch: Lê Diễn Đức

Cuốn sách của Karen Dawisha “Chế độ đạo tặc của Putin. Ai là ông chủ nước Nga” mô tả con đường quyền lực mờ tối của Vladimir Putin và phe nhóm. Không một chút nghi ngờ nào – trên điện Kremlin ngự trị tuyệt đối một hệ thống mafia được bọc trong cái vỏ của những tên đế quốc.

Karen Dawisha là một nhà khoa học chính trị Mỹ nổi tiếng, nhiều năm tham gia nghiên cứu những thay đổi chính trị ở Nga và trên toàn khu vực hậu Xô Viết. Bà  làm việc tại một số trường đại học có uy tín ở Anh (bao gồm cả London School of Economics) và Hoa Kỳ. Nhiều năm trước đây, vào những năm 80, bà là một chuyên gia trong Bộ Ngoại giao Mỹ.

Trong cuốn sách mới nhất của bà, “Chế độ đạo tặc của Putin. Ai là ông chủ nước Nga” (Putin’s Kleptocracy: Who Owns Russia?), mô tả chi tiết con đường đi tới quyền lực của Vladimir Putin và những người thân cận. Cuốn sách chỉ ra một số điều chắc chắn về sự nghiệp được bao bọc bởi bí mật thời KGB, cho thấy các bước hình thành đội ngũ của ông và – thú vị nhất – giải thích cơ chế của nhiều lợi ích mờ ám và những âm mưu của nhóm này.

Trong số rất nhiều các chủ đề của tổng thống Nga hiện tại, Dawisha phân biệt số lượng tư liệu thu thập – ghi chú, đầy đủ những thông tin có giá trị, cũng như phần nằm trong phần chính, tạo thành một nửa khối lượng của cuốn sách. Nó bao gồm những bài viết không còn lấy được nữa từ báo chí Nga mà bộ máy kiểm duyệt của Putin gỡ bỏ trên mạng, những tài liệu độc đáo, các hồ sơ vụ án tiến hành chống lại người của Putin ở phương Tây, cũng như hồ sơ của các cuộc trò chuyện với những người cung cấp thông tin từ các lĩnh vực ngân hàng và tình báo. Thế mạnh lớn nhất của cuốn sách là phân tích mô phạm của Dawisha về những sự kiện mờ ám hoặc dường như bị tách khỏi lịch sử gần đây của Nga, trong đó tác giả kết hợp một cách logic, trung thực và trong sáng toàn bộ.

Bà đi đến kết luận rằng quan trọng hơn so với sự thất bại của nền dân chủ của nước láng giềng phía đông của chúng ta, nơi trước đó tập trung nhiều nhà nghiên cứu và các nhà phân tích, một thực tại là sự xuất hiện một hình thức mới, vô cùng mạnh mẽ của chủ nghĩa độc đoán.

“Thay vì nhìn vào chính sách của Nga là một nền dân chủ mong manh bị kéo xuống dưới bởi lịch sử, những kẻ chuyên quyền tội phạm, sự thờ ơ nói chung, các quan chức không đủ năng lực hay các nhà tư vấn phương Tây, tôi cho rằng, kể từ khi bắt đầu quá trình chuyển đổi dân chủ ở Nga, Putin và tay chân của ông ta hướng tới việc tạo ra một chế độ độc tài cai trị bởi một liên kết mạnh mẽ… mà dân chủ chỉ là thứ trang trí hơn là theo hướng phát triển “- Bà viết trong phần giới thiệu.

Nhận định của bà, cũng như nhiều suy luận khác của Dawisha dựa trên nhận định, gây nên tranh cãi, đã làm nhà xuất bản Cambridge University Press, nơi mà trước đây bà đã làm việc, không chấp nhận phát hành. Người ta lập luận rằng luật pháp Anh về tội phỉ báng có thể cho phép các nhân vật trong cuốn sách giành chiến thắng nếu họ kiện ra toà, kéo theo một nhu cầu đáng kể cho việc thanh toán bồi thường – họ không thể có đủ khả năng về tài chính. Cuối cùng,”Putin Chế độ đạo tặc …” được phát hành tại Mỹ bởi Simon và Schuster và sợ rằng kiện tụng có thể xảy ra, nhà xuất bản khuyến cáo sách chỉ được phân phối duy nhất tại Mỹ và sẽ không được dịch sang bất kỳ ngôn ngữ nước ngoài nào. Tuy nhiên, bạn có thể mua dễ dàng ngay cả trong các cửa hàng trực tuyến của Ba Lan.

Dawisha đã viết gì đến mức mà sự phổ cập cuốn sách trở nên rất hạn chế?

Tất cả bắt đầu từ Dresden

Vladimir Putin từ năm 1975 là sĩ quan tác chiến của KGB. Người ta không biết nơi ông làm việc và chính xác những gì ông đã làm trong thập kỷ đầu tiên của công việc tình báo. Người ta đồn rằng ông có thể là điệp viên ở Tây Đức. Chắc chắn trong năm 1985 ông ta đã đến Dresden ở Đông Đức.

Có một sự cảm nhận rằng khối Xô Viết sẽ sụp đổ. Vì vậy, KGB cũng quyết định chuẩn bị cho tình hình này. Trong khuôn khổ của hoạt động “Luch” người ta tuyển chọn tại Đông Đức các điệp viên để triển khai sau khi nước Đức thống nhất. Như Dawisha đã nêu ra, rất có khả năng Putin đã tham gia. Vào năm 2000 phản gián Đức đã có một cuộc điều tra về vấn đề này – nhưng không mang lại bất kỳ kết quả ngoạn mục nào. Ít nhất về mặt chính thức…

Hơn nữa, Putin chủ yếu xử lý việc mua lại các kiến ​​thức về công nghệ cao từ phía Tây Đức. Ông cũng duy trì thông tin liên lạc với các thành viên của Phái Hồng quân cánh tả cấp tiến. Ông thường nói với những tên khủng bố, những thứ gì họ có thể ăn cắp cho ông ở Tây Đức. Ông nhận được từ họ, ví dụ như Radio Grundig và loa xe Blaupunkt. – Tôi chưa bao giờ được cảm ơn – một trong những thành viên của FCA  nhớ lại.

Chính ở Dresden, Putin đã quen biết rất nhiều người mà hôm nay là những người thân cận nhất. Một trong số đó là Matthias Warnig, viên chức “anh em” của Stasi, hiện là Chủ tịch hội đồng quản trị của Nord Stream.

Những trò lừa đảo ở Petersburg

Sự khởi đầu của những năm 90 ở Nga là thời gian tăng của các vận may lớn và tư nhân hoá hoang dã. Rơi vào tay của các cựu quan chức, đoàn viên Komsomol và KGB tổng cộng khoảng 4 tỷ USD quỹ thừa hưởng từ sụp đổ của  Đảng Cộng sản Liên Xô. Ở một đất nước có nền kinh tế sút kém và mức dự trữ ngoại hối thấp thì đây là một số tiền khổng lồ. Chỉ một nhóm nhỏ có quyền tiếp cận nguồn vốn này để mua các công ty nhà nước với giá rẻ mạt – các tài phiệt chính trị Nga nổi tiếng nhất, trong đó có Boris Berezovsky, Mikhail Khodorkovsky, đã bắt đầu như thế. Putin cũng không bỏ lỡ thời gian này.

Kể từ năm 1990, nhờ sự có chân trong KGB, Vladimir Vladimirovich trở thành Phó của Thị trưởng thành phố St. Petersburg Anatoly Sobchak, chịu trách nhiệm về quan hệ với nước ngoài. Một trong những sáng kiến ​​đầu tiên của ông là “thực phẩm đổi nguyên liệu”. Trong thực tế, thành phố xuất khẩu qua trung gian, hàng hóa bao gồm cả dầu, than, thép, và họ cam kết thực hiện trong các hợp đồng để mang về một số lượng thực phẩm. Nhưng, như Dawisha viết, thành phố đã tạo ra văn bản đến các trung gian để họ không phải thực hiện chúng, hình phạt cho việc không cung cấp thực phẩm chỉ mang tính biểu tượng. Người chuyên viết các văn bản đó không ai khác hơn là Dmitry Medvedev. Két của St. Petersburg bị mất ít nhất 100 triệu đô la. Có thể đoán được những gì đã xảy ra với số tiền ấy… Hội đồng thành phố, dưới sự chủ trì của Marina Salje, đã thành lập một ủy ban điều tra, cho thấy Putin là người đã lạm quyền, không mấy khó khăn, vì chữ ký của ông ta có trên tất cả các thỏa thuận “rò rỉ”. Mặc dù các cuộc tấn công mạnh mẽ , vị Phó của Sobchak vẫn duy trì được vị trí – ông được đánh giá cao bởi những người có thế lực tự cho mình là “những nhà dân chủ mềm dẻo”. Bà Salje sau đó đã nhiều lần bị đe dọa, và cuối cùng đã rút lui khỏi đời sống công cộng và sống trong một ngôi làng nhỏ ở vùng hoang dã. Tất cả các tài liệu về Tổng thống Nga đã được thu thập và công bố sau khi bà qua đời vào năm 2012 trên mạng xã hội Facebook.

Một cơ quan rất quan trọng gắn liền với Putin được thành lập vào năm 1990 từ Quỹ của Đảng Cộng sản Liên Xô, Ngân hàng Rossiya- hôm nay vẫn tồn tại và bị khống chế bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây. Theo các nhà điều tra Tây Ban Nha, ngân hàng đã tạo điều kiện cho vị Phó của Sobchak và các nhà đầu tư khác trong quan hệ đối tác với mafia St. Petersburg.

Một dự án mờ ám khác mà nhân vật chính của chúng ta đã làm là Hợp tác xã Ozero. Công ty này chủ yếu tham gia vào đầu tư bất động sản tại St. Petersburg. Công ty có một số tiền khổng lồ từ các nguồn bí ẩn. Người sáng lập của nó bây giờ là triệu phú hay thậm chí tỷ phú. Khi Putin trở thành tổng thống, những người của công ty giữ những chức năng công cộng quan trọng, ví dụ như, Andrei Fursenko, Bộ trưởng Bộ Giáo dục, một thời gian dài, Vladimir Yakunin 10 năm nay làm Chủ tịch Đường sắt Nga.

Vladimir Putin cũng đã phục vụ trong hội đồng quản trị của Công ty cổ phần Bất động sản St. Petersburg (Spag). Trong năm 1999 tình báo BND của Đức công bố một báo cáo trong đó chỉ ra rằng Spag là nơi rửa tiền đen cho mafia Nga và Colombia, ví dụ cho tập đoàn từ Cali. Công ty tạo điều kiện cho các chủ sở hữu của nó, bao gồm cả thành viên của băng đảng St. Petersburg Tambov, bơm tiền “trái” ra khỏi Nga, và sau đó đưa chúng trở lại đất nước thông qua việc mua đất đai và các nguồn lực khác. Điều thú vị là, khi Gerhard Schröder trở thành thủ tướng Đức, cuộc điều tra đã bị mất đà, và tên tuổi của Putin bí ẩn biến mất trên các giấy tờ…

Một dự án đen tối khác bị Dawisha đưa ra ánh sáng là  Twentieth Trust. Đây là một công ty xây dựng, được thành lập vào năm 1992 tại St Petersburg. Putin đã ra lệnh thanh toán tiền mặt từ tài khoản của thành phố vào công ty một khoản cho vay với tổng giá trị 28 triệu USD. Twentieth đã không trả một xu cho thành phố. Các nhà báo của tờ “Novaya Gazeta” tiến hành một cuộc điều tra. Từ đây, cũng như nguồn tin tình báo, cho thấy số tiền đã được sử dụng để mua bất động sản và xây dựng một biệt thự ở Tây Ban Nha.

Điều thú vị là, những người lính Nga xây dựng biệt thự đã không được thanh toán – họ bị đe dọa và khiêu khích. Trong số các khách thăm viếng khu biệt thự – ngoài các doanh nghiệp Nga hàng đầu và thế giới ngầm, như các cơ quan pháp luật Tây Ban Nha đã nói – có Vladimir Vladimirovich. Ông ta thường xuyên tới đó bằng cách sử dụng giấy tờ giả mạo. Trong năm 1999, khi làm ở FSB, thậm chí đã xảy ra vụ vượt biên giới Tây Ban Nha như là tay buôn lậu – ông ta khởi hành từ Gibraltar.

Từ thông tin được thu thập Karen Dawisha cho thấy Vladimir Putin là tay ưu việt trong xã hội ngầm của St. Petersburg. Chính ông là người quyết định ai sẽ vào cuộc chơi và ai không được tham gia. Tác giả chỉ ra rằng những con người đó có liên quan đến KGB, quan chức và doanh nhân của thế giới tội phạm, được tạo điều kiện làm việc cùng nhau. Hàng triệu đô la tài sản của tất cả mọi người liên quan đến Putin phát triển mạnh mẽ, mặc dù tài sản riêng của ông được che giấu có hiệu quả, chúng ta chỉ có thể tiên đoán.

Các hoạt động của Putin bao gồm cả những kế hoạch mơ hồ nói trên không được chú ý bởi công tố và nhà báo. Władimirowich Vladimir đã thành công trong việc thoát khỏi cánh tay dài của pháp luật, bởi vì ngay sau khi ông làm việc ở Moscow cùng với ekíp của Yeltsin, tất cả các sự việc chống lại ông đều bị dập tắt hoặc đóng lại.

Sự nghiệp cùng với “gia đình”

Vladimir Putin đến Moscow vào năm 1996, sau một chiến dịch thất bại tại địa phương của ông chủ Anatoly Sobchak. Đầu tiên, ông được bổ nhiệm làm Phó cho Paul Borodin, người đứng đầu Cục bất động sản của Tổng thống. Bấy giờ ông chịu trach nhiệm về việc bán tài sản của đảng ở nước ngoài – tiền lời đưa vào quỹ trong tình trạng ngân sách nhà nước đang tồi tệ. Tuy nhiên, theo Karen Dawisha, một số tiền thường bị mất ở đâu đó trên đường đi. Putin với các đối tác của mình “ăn cắp” một trong những trung tâm văn hóa Nga tại Đức. Họ cho thuê 50 năm cho một một công ty không ai biết đến với số tiền rất thấp, để công ty ấy cho thuê lại với giá thị trường bình thường. – Số tiền cách biệt chạy đi đâu? Có lẽ không cần phải giải thích – một trong những nhân viên của ngân hàng Thụy Sĩ, những người theo dõi các chuyện làm ăn mờ ám của “gia đình” Yeltsin, cho biết. Những dạng này là không có gì bất bình thường đối với những người thân cận của Boris Yeltsin. Hơn nữa, người đứng đầu Putin Borodin đã bị buộc tội có các hoạt động đáng ngờ khác nhau – trong năm 2001, thậm chí bị bắt ở New York về tội rửa tiền. Ông ta được tự do sau khi nộp tiền bảo lãnh của hàng triệu đô la. Hiện ông ta là thư ký của Liên hiệp Belarus và Nga.

“Gia đình” Yeltsin đánh giá cao khả năng của Vladimir Putin – ông được thăng chức phó trưởng văn phòng  tổng thống về liên hệ với các khu vực, sau đó là người đứng đầu Cơ quan An ninh Liên bang. Bất cứ nơi nào ông ta xuất hiện, đi phía sau ông là “các tín hữu trung thành nhất trong các tín hữu” – Igor Sechin, và lần lượt sau đó phần còn lại là các nhân viên của St. Petersburg và “những người quyền lực”, bao gồm cả Viktor Cherkasov, Sergei Ivanov và Nikolai Patrushev.

Kế hoạch tác chiến “Tổng thống”

Trong năm 1999 Boris Yeltsin và “Gia đình” bị gặp rắc rối. Nhà nước trong tình trạng thê thảm. Cuộc khủng hoảng tài chính đã làm ảnh hưởng mạnh tới xã hội, đồng thời bị đưa ánh sáng những thứ mờ ám của ekíp tổng thống. Cuộc bầu cử gần kề khó thắng, khảo sát cho thấy uy tín ông chủ điện Kremlin xuống dốc và phe đối lập tuyên bố rằng trong trường hợp chiến thắng họ sẽ bỏ tù những tay áp phe. Boris Berezovsky và các thành viên khác của “gia đình” quyết định hành động.

Dawisha xác định một số lý do lấy từ thông tin tình báo, chứng minh rằng những người thân cận Yeltsin là tác giả của sắc lệnh cho Szamil ​​Basajew và người của ông ta thực hiện cuộc xâm lược của Dagestan, dẫn đến đến sự bùng nổ vào tháng Tám năm 1999 cuộc chiến Chechnya lần thứ hai. Người ta tin rằng bằng cách này họ muốn tạo ra hoảng loạn trong nước để có cái cớ cho việc đưa ra tình trạng khẩn cấp và – do đó – hoãn cuộc bầu cử.

Tác giả đưa ra bằng chứng nhưng người ta đã không dừng lại ở đó.

Trong mùa thu năm 1999, một loạt các vụ đánh bom vào các khối căn hộ xảy ra. Trong Bujnaksku, Moscow và Wolgodonsk hơn 300 người bị giết chết. Điện Kremlin đổ lỗi cho quân khủng bố Chechnya. Trong cả nước bao trùm không khí căng thẳng và hoang mang. Nhưng sau đó tại Ryazan một sự cố xảy ra, làm suy yếu sự niềm tin vào phiên bản của chính phủ về các sự kiện. Một công dân cảnh báo nhìn thấy một số người mang vào tòa nhà nơi ông sống, những bịch với từ “Đường”. Điều này làm dấy lên sự nghi ngờ của ông – ông gọi cảnh sát.

Cư dân được sơ tán và các con đường bị chặn. Các lực lượng an ninh địa phương bắt giữ các nghi phạm – thì họ bật ngửa ra khi biết những nghi phạm là người của FSB từ trung tâm Moscow. Không chỉ có vậy, người ta cũng nghe trộm cuộc trò chuyện điện thoại giữa họ và Lubyanka, nơi có tiếng nói của ai đó từ thủ đô nói với họ đề phòng cảnh sát địa phương. “Đường” sau khi phân tích, là chất nổ mạnh – hexogen, xuất phát từ các kho quân sự. Vấn đề trở nên rất nghiêm trọng, tuy nhiên như Dawisha chỉ ra, người ta đã xoay ngược nó. Những phạm nhân được tự do và người đứng đầu FSB Nikolai Patrushev, pháp quan của Putin nói rằng toàn bộ chỉ là … “bài tập phòng thủ”.

Khi những sự kiện bi thảm diễn ra Vladimir Putin đang là thủ tướng và được Yeltsin chỉ định kế nhiệm tại điện Kremlin. Môi trường xã hội bị chi phối bởi cuộc chiến Chechnya và tình trạng không mấy tin vào sự tuyên truyền Kremlin đã tạo ra cho Putin hình ảnh về một người lãnh đạo kiên quyết và cứng rắn trong “thời kỳ khó khăn”. Con cá heo của “gia đình” được khuyếch trương trong các phương tiện truyền thông – sự ủng hộ ông không ngừng tăng. Tuy nhiên, Dawisha đưa ra bằng chứng là, sẽ không có chiến thắng của ông trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2000 nếu không có sự gian lận bầu cử giúp đỡ, lúc đó một phần đã bị ông ta thao túng, bộ máy nhà nước. Vladimir Putin nhận được, theo kết quả chính thức, 53 phần trăm và đã thắng vòng đầu tiên.

Hoàng tử trộm cắp

Bằng cách này, một cựu sĩ quan KGB đã đạt được mục tiêu mong muốn của mình – ông ta có thể, vì cuộc tuyên truyền dân tộc- Xô Viết, tiến hành các hoạt động đạo tặc, trong đó với một sự thành thạo một lớn, trên một quy mô lớn hơn. Ví dụ, 50 tỷ đô la mà Moscow đã chi cho Thế vận hội ở Sochi, hơn một nửa – Dawisha  chứng minh – đã rơi vào túi của bạn bè Putin.

Chỉ riêng tài sản cá nhân của anh em Rotenbergów – người bạn thời thơ ấu của tổng thống, những người đã nhận 15 phần trăm hợp đồng liên quan đến sự kiện này – tăng lên trong giai đoạn này 2,5 tỷ USD. Hiệu quả dưới thời của Putin là có 110 tỷ phú chiếm 35 phần trăm sự giàu có của nuớc Nga, trong khi một nửa công dân trưởng thành của đất nước có tài sản cá nhân trị giá trung bình 871 đô la. – Ít hơn so với tỷ lệ tương tự ở Ấn Độ. Nhưng bây giờ giá dầu sụt giảm, và sự trừng phạt làm nền kinh tế của Nga rơi vào suy thoái.

Putin và phe nhóm của ông có đủ tài giữ người Nga trong hoàn cảnh khó khăn? Nếu một khi nào họ đó bị mất quyền lực, cuốn sách Karen Dawisha sẽ là một cơ sở tốt cho việc chuẩn bị bản cáo trạng đối với họ.

Bản tiếng Việt © Lê Diễn Đức – RFA